Уур амьсгалын нөлөөгөөр үүссэн мега-цунамигийн дараа бүтэн есөн өдрийн турш дэлхий даяар чичиргээ нь мэдрэгджээ

2023 онд Гренландад болсон хөрсний гулгалт болон мега-цунамигийн дараа дэлхий бүтэн есөн өдрийн турш чичирсэн болохыг судлаачид тогтоожээ.

2023 оны есдүгээр сарын 16-нд доорх мөсөн гол нь хайлж, хадны нүүрэн хэсгийг даахгүй болсноор 1,200 метр өндөр уулын оргил Диксон фьорд (өндөр хадан цохионы дундах далайн нарийн булан тохой) руу нуржээ. Энэ нь 200 метрийн өндөртэй давлагаа үүсгэж, дараа нь мушгирсан фьордын ус нааш цааш давлагаалснаар долоо хоног гаруй хугацаанд дэлхий даяар газар хөдлөлтийн чичиргээ мэдрэгдсэн байна.

Үүнээс арай жижиг газар хөдлөлтүүд баруун Гренланд, Аляска, Канад, Норвеги, Чилид зэрэг Арктикийн бүсэд бүртгэгдэж байсан ч энэ нь Гренландын зүүн хэсэгт бүртгэгдсэн анхны хөрсний гулгалт болон мега-цунами болжээ. 

Дани, Гренландын Геологийн судалгааны албаны доктор Кристиан Свенневиг “Энэ нь ихэвчлэн хэдэн минут эсвэл хэдэн цаг үргэлжилдэг газар хөдлөлтийн дохионоос хамаагүй урт бөгөөд жигд байсан тул юунаас болж үүссэнийг нь хэн ч мэдэхгүй байсан.”

Түүний хэлснээр далайн давлагааны улмаас Инуит буюу Эскимосчуудын амьдардаг байсан 200-аас доошгүй жилийн настай газар сүйдсэн нь дор хаяж хоёр зууны турш үүнтэй төстэй зүйл болоогүй болохыг илтгэж байгаа аж.

Мөн хөрсний нуралт болсон газраас 70 км зайд орших Элла арал дээрх судалгааны станцад олон тооны байгууламж нурсан байна. Энэ газрыг хоёр зууны өмнө анчид болон судлаачид байгуулж, эрдэмтэд болон Данийн цэргийнхэн ашигладаг байсан ч цунами болох үед хоосон байжээ.

Удаан үргэлжилсэн, дэлхий даяар тархсан, нэгэн жигд хэлбэлзэлтэй газар хөдлөлтийн долгион урьд өмнө хэзээ ч бүртгэгдэж байгаагүй тул 15 орны 40 гаруй байгууллагын 68 эрдэмтэн газар хөдлөлтийн мэдээлэл, хээрийн хэмжилт, газар дээрх болон хиймэл дагуулаас авсан зураг, өндөр нарийвчлалтай компьютерын симуляцийг хослуулан шалтгааныг нь тогтоохоор ажилласан байна. 

“Science” сэтгүүлд нийтлэгдсэн тайланд өгүүлснээр судлаачид 25 сая шоо метр чулуулаг болон мөс фьорд руу унасан гэж тооцоолжээ. Фьордын тогтоц хөрсний нуралтаас үүссэн давлагааны ихэнх хэсгийг фьорд дотор барьж, хэлбэлзлийг нь удаан хугацаанд үргэлжлэхэд нөлөөлсөн байна.

Цунамигийн давлагаа хэдхэн минутын дотор долоон метр болтлоо буурч, Данийн цэргийнхэн фьорд руу очиж гэрэл зураг авах үед хэдхэн сантиметр болтлоо буурсан ч асар их хэмжээний усны энэ савлагаа дэлхий даяар газар хөдлөлтийн долгионыг илгээсээр байжээ.

Эх сурвалж: The Guardian